Galata Rıhtımı, Tophane ile bugünkü Ziraat Bankası 'nın önüne kadar olan kısımda deniz doldurularak elde edilen alan üzerinde inşa edilmiştir.
1895 yılında tamamlanmış ve hizmete açılmıştır. Îlk açıldığı dönemde rıhtım üzerinde yolcu salonu bulunmamaktaydı. Rıhtım inşa eden ve yüz yıl süreyle işletmek üzere imtiyaz alan Fransız Ístanbul Rıhtım,Dok ve Antrepo Şirketi, yolcu salonu, antrepo ve idari binalar yapmak üzere geçmişte Türkiye Denizcilik Bankası Hastane Binası olarak kullanılan binayı inşa ettirmiştir. Bu binanın yapımına 1907'de başlanmış, bina 1911 de hizmete açılmıştır. Bu binaların altı Yolcu Salonları üstüyse Fransızlara ait Istanbul Rıhtım, Dok ve Antrepo Şirketi 'ni Idare Merkezidir.
Yıkılmadan önce bu binalara denizden bakıldığı zaman Büyük Kubbeli kisım 1'înci Sınıf Yolcu Salonu, sol tarafından ise bir başka deyimle Tophane tarafinda bulunan kubbeli kısım ise 2 'nci 3'üncü sınıf yolcu salonlarıydı 1930 un başında Ístanbul Limanı'na gelen gemi sayısındaki artış, beraberinde yolcu ve yük artışı getirmiş ne rihtimlar ne de salonların kapasiteleri buna cevap verebilmiştir. Sıkışıklığın giderilmesi amacıyla Tophane Rihtimı ve üzerine yolcu salonu inşa edilmiştir.
Bu salon da talebi karşılamakta yetersiz kalmıştı Galata Rıhtımi'nı işletme imtiyazına sahip olan istanbul Rıhtım, Dok ve Antrepo Şirketi devletçe satın alınarak 23 Aralık 1934 tarih ve 2665 sayılı kanunla Maliye Vekâleti'ne bağlı, tüzel kişilige sahip, Istanbul Liman işleri Umum Müdürlüğü haline getirildi. istanbul Liman işleri Umum Müdürlüğü bu sıkışıklığın giderilmesi amacıyla öncelikle yeni yolcu salonu yapımı için çalışmalara başladı 1937'de bilumum antrepoların rıhtımlar üzeride tesisini teminen rıhtımlar üzerindeki gümrük bürolarının toplu bir yerde bulunması amacıyla,Çinili Rıhtım Hanı (Yakın tarihe kadar Gümrükler Başmüdürlüğü olarak kullanılan bina) Gümrükler idaresi'ne devir ve terki amacıyla bir karar alınarak bu uygulamaya konuldu. Gümrük bürolarının bulunduğu yerlerin antrepo haline getirilmesiyle kısmen de olsa antrepo sorunu çözüldü. Liman îşletmesi'ne ait büroların Merkez Rıhtım Han'a (Yakın tarihe kadar Türkiye Denizcilik Işletmeleri Genel Müdürlüğü olarak kullanılan bina) taşınması için çalışmalar başladı.
Zihni Bilge'nin Ístanbul Rıhtımlarının Tarihçesi adlı kitabında Çinili Rıhtım Han'ın 1910-1911 senelerinde inşa edildiği ve maliyetinin 733 bin Frank olduğu, Merkez Rıhtım Han'ın ise 1912-1914 yıllarında inşa edildiği 834 bin Frank'a mal olduğu yazılmaktadır Istanbul Liman Íşleri Umum Müdürlüğü Yönetim Kurulu, 05.11.1936 tarihinde yaptıkları41 sayılı toplantıda; Galata'da inşası düşünülen yolcu salonu projelerini ihzar için bir müsabaka açılması amacıyla 07.11.1936 sabahından itibaren Istanbul'daki bütün Türkçe, Fransızca ve Almanca yayımlanan gazeteler ve Ankara'da yayımlanan Ulus Gazetesi'nde 3 kez yayınlanmak üzere ilana çıkılması amaciyla karar aldı. Karar metninde jüri heyetinin iktisat vekåletince tespit ve tebliğ edileceği hususunda bir de not bulunuyor.
Aynı yıllarda yayımlanan Deniz Dergisi'nde "Istanbul Limanı modern bir yolcu salonuna kavuşuyor" başliğyla hazırlanan haberde şu ifadeler yer alıyordu "Ticari ve coğrafi vaziyeti itibarıyla beynelmilel bir mevkii olan ve tabii güzellikleri itibar ile de alemşumul şöhreti müsellem bulunan Istanbul Limanı'nın mehhumunu ihraz edebilmesi maalesef Cumhuriyet Hükümeti zamanına kadar ihmal edilmiş bir mevzu
idi.iktisat Vekäleti kaybedilmiş zamanı telafi etmek ve bu itibarla da tasavvurlarını bir an evvel tahakkuk etmek azmindedir. Nitekim çok titiz bir etüt neticesi hazirlanan mesai programinın tatbikine geçilmiştir. Idare bu programın ihtiva ettikleri arasında olan ve memlekete ik giriş kapısımı teşkil eden yeni yaptıracagı Yolcu Salonu'işini ele almiş, bu salon projesinin hazirlanması için bir müsabaka açmıştır.
Müsabakaya giren sanatkarların 17si Türk, 4'ü de ecnebidir. Bunların tevdi ettigi 21 eseritetkik için Istanbul Vali ve Belediye Reisi Muhiddin Ustündağın başkanlığı altında tanınmış teknisyen ve idarecilerden mürekkep bir jüri heyeti teşkil edilmiştir. Bu jüri heyeti 19. 02. 1937 cuma günü Güzel Sanatlar Akademisinde tefrik edilen dairei mahsusada ilk toplantısını yaparak eserlerin tetkikine başlamış, 12. 03. 1937 cuma günü son toplantısında da fotoğraflarını ve kimlere ait olduğunu tespit etigimiz 3 birinci ve 4 ikinci olmak üzere 7 eser tefrik edilmiştir.
Liman idaresince bunlardan birinci ve ikincilere mükåfatlar tevzi edilmiştir. Diğer taraftan da bu mahalde yapılacak yolcu salonunun nihai projesini hazırlamak isini Yüksek Mühendis Mektebi Mimari Profesörü Debes'e vermiş bulunmaktadır. Profesör Debesin refakatinde müsabakada kazanan mimarlarımızdan biri tefrik edilecektir. Avan projenin mayıs 1937 nihayetinde liman işletmesine tevdi edilmesi ve idarenin de ihale ve sair muameleleri tekemmül ettirerek Ağustos 1937 nihayetinde insaata başlanması mukarrerdir. Bi zyolcu salonu müsabakasının tarzı tertibi, jüri heyetinin işin ehemmiyetine layık bir intizam ve ciddiyetle vaki çalışmalarını ve bu işte Türk san'atkårlarını teşvik yolunda gösterilen canlı hassasiyeti yakinen gördükten sonra Liman lşletme dairesinin mesai programina dahil çok çetin teknik safhaları olan diger insaat ve tesisat işlerini de Cumhuriyet Hükümeti tarafindan her sahada gosterdiği inkilaba layık bir neticeye isal edeceğine ümit var bulunuyoruz. Liman Ídaresi'nin bir memleket işi olan teșebbüslerinin Iktisat Vekåletinin kymetl direktileri ile çok iyi bir seyir takip etmesi memleketini seven her yurttaşın yüzünü güldürmektedir."
Yarışmada derece alan bazı eserler şunlardır…
Yarışma sonucunda mimar Rebii Gorbon'un Yalı adl eseri birinci ilan edildi. Mimari Profesörü
Debes'in refakatinde birinciliği açıklanan projenin inşasına 1937 yılında başlanmıştır
Yolcu salonu, Galata Çinili Han ile Merkez Rıhtım Han arasnda bulunan, Küçük Rılhtım Han, Panora
ma Han, Orta Han ve Maritime Han'ın yıkılmasıyla elde edilen arsa üzerine yapılmaya başlandı.
Arsa deniz kenarında ve dolgu alan üzerinde bulunduğundan belirlenen yerlere fore kazıklar çakıldı ve inşaat öyle yapıldı. Yolcu salonunun hizmete açıldiği tarih, Temmuz 1940.
Mustafa Şem'i Pek'in kıymetli eseri burada
Yolcu salonunun kulesindeki saat II. Abdülhamit'in saatçisi Mustafa Şem'i Pek tarafından Pek, 1870 Istanbul doğumlu, aileden saatçi. Babasının saatçi dükkanında yetişmiş. Kendisi de hayatı boyunca sadece saatçilik yapmış. Kıymetli saatçi, Çemberlitaş 26 numaradaki dükkânında 1955'te vefat edene kadar saat tamirinden, kule, meydan, cephe saatleri yapımına kadar çeşitli işlerle uğraşmış. Dolmabahçe Sarayı'na da saat yapmış. Cumhuriyet dönemi ve Inönü döneminde de çok çeşitli şehirlere kule saati, istanbul'da farklı kurumlara meydan ve cephe saati, okullar için ana ve tali saatler yapmış. Osmanli'nın son büyük saatçisi olarak bilinir ve son yaptığı saat Yolcu Salonu üstündeki kule saatidir. Kendisi II. Abdülhamit devrinde sarayda saatçi başı olarak da çalışmış ve padişahın isteği üzerine Alman Kralı II. Wilhelm'e bir saat yapmış, Wilhelm Mustafa Şemi'nin yaptığı saati çok beğendiği için takdirname ve madalya ile ödüllendirmiştir. Mustafa Şem'i Pek'in Istanbul'daki diğer eserleri Haydarpaşa Garı Cephe Saati, Haydarpaşa Lisesi Cephe Saati istanbul Üniversitesi giriş kapısının sağ ve sol tarafın da bulunan cephe saatleri ile Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nin kule saatleridir.
Galata Yolcu Salonu'ndaki kule saat 1999 yılında yerinden indirilmiş olup makinesi hålâ Türkiye Denizcilik Işletmeleri A.Ş Genel Müdürlüğü'nde bulunmaktadır.
Bu yolcu salonu uzun yillar hizmet etmis fakat 17 Subat 2017 de ykilmıştır. Yolcu salonunun üst katında
bulunan lokanta, başta dışarıdan biri tarafindan çalıştırıyordu. 1950'lerde Galatasaray'n meşhur oyuncusu Leblebi Mehmet tarafindan işletilirken o zamanın en gözde yeri haline gelmiş. Bu lokanta aynı zamanda Denizyolları Isletmesi ile Yalova Kaplicaları tesislerine alınacak garsonların yetiştirilmesinde de okul görevini görmüstü. Lman Lokantası nefis yemekleri ve enfes manzaras ile uzun yıllar populerliğini muhafaza etti.Bu yolcu salonu açıldığı tarihten itibaren gelen ve giden yolcular ile karşılayanlar ve uğurlayanların yaşadığı duygular arasında en sevinçli olanı hangisi bilinmez ama en hüzünlü günün 28 Aralık 1968 oldugu kesindir. Çesitli kaçakçlık ve uyusturucu madde kaçakçılığı suçundan Interpol tarafindan da aranan Ralph Gary Bouldin ve yaninda bulunan kiz arkadaşı Kaçakçılık Şubesi dedektifleri tarafından Beyazıt'ta yakalanip ifadesi alınmak üzere o zamanlar Kaçakçılık Subesi'nin de bulunduğu yolcu salonuna getirilmişti. Yaşanan olaylar sonunda Beyoglu Emniye Amiri Kemalettin Eröge, Polis Memuru Ahmet Cetin Denizcilik Bankası Musavirlerinden Sadettin Beksaç ve Liman Lokantasi Ambar Memuru Kemal Barut, Ralph Gary Bouldin'in kurunlarına hedef olarak olay mahallinde hayatlarını kaybetmiştir. Polis Memurları Saadettin Şan, Tuncay Bora ve GunerCevir le Denizcik Bankası Römorkör
carkçibaşisi Yusuf Küçükayberk ise yaralanmıştır Çatişma saat 15.30' da başlamış Ralph Gary Bouldin'in ölumu ile saat 19.00da sona ermiştir. Olay kulaktan kulaga duyulmuş tüm İstanbullular Yolcu Salonu'nun bulunduğu Karaköy'e akın etmiştir . Olay günlerce stanbul'da konuşulmuş, cinayet mahali olan Yolcu Salonu Istanbullular tarafindan günlerce ziyaret edilmiştir. Gangsteri yakalamak için kahramanca mücadele veren Kemalettin Eröge'nin ismi Istanbul'daki bir polis kolejine verilerek ismi ölümsüzleştirilmiştir . Temmuz 1940ta işletmeye açılan Galata Yolcu Salonu uzn yıllar hizmet verdikten sonra 2015 yılınin sonuna doģru kapatıldı. Yolcu salonu 28 Aralık 1968 deki bu aci günden sonra en karanlık gününü yıkildigı 17 Subat 2017 de yaşadı.
Kaynak
Deniz Mecmuası
Yazar : Ali BOZOĞLU